Sunday, September 19, 2010

इंटरनेट @ 4०

काही कारणाने आपलं इंटरनेट कनेक्शन बंद पडलं तर..? ही कल्पनाही आज आपल्याला सहन होत नाही ना? इंटरनेटचा आपल्यावर इतक्या मोठ्या प्रमाणात प्रभाव पडला आहे. आज असं कोणतंही क्षेत्र नाही की, ज्याचा इंटरनेटशी संबंध नाही. संपर्काचं सर्वात वेगवान आणि विश्वासार्ह माध्यम म्हणूनच ते गेल्या दोन दशकांपासून लोकप्रियतेच्या शिखरावर विराजमान झालं आहे.

काही कारणाने आपलं इंटरनेट कनेक्शन बंद पडलं तर..? ही कल्पनाही आज आपल्याला सहन होत नाही ना?इंटरनेटचा आपल्यावर इतक्या मोठ्या प्रमाणात प्रभाव पडला आहे. आज असं कोणतंही क्षेत्र नाही की, ज्याचा इंटरनेटशी संबंध नाही. संपर्काचं सर्वात वेगवान आणि विश्वासार्ह माध्यम म्हणूनच ते गेल्या दोन दशकांपासून लोकप्रियतेच्या शिखरावर विराजमान झालं आहे.

इंटरनेट म्हणजे संगणकांची संपर्कासाठी, माहितीची देवाणघेवाण करण्यासाठी केलेली जोडणी होय. यात लॅनअर्थात लोकल एरिया नेटवर्किंग, मॅन अर्थात मेट्रोपोलिस एरिया नेटवर्किंग किंवा वॅनकिंवा वाइड एरिया नेटवर्किंग असे ढोबळ भाग आहेत. आपल्या कार्यालयातील संगणकांची परस्परांशी झालेली जोडणी ही लॅनमध्ये असते. त्याचबरोबर बड्याबड्या बहुराष्ट्रीय कंपन्यांची किंवा सरकारी कार्यालये मोठमोठ्या शहरांमध्ये वसलेली असतात. त्यांच्यात संपर्क किंवा माहिती पोहोचवण्यासाठी मॅन या पद्धतीचा वापर होतो. आपल्याला परिचित असलेलं इंटरनेट मात्र त्यापेक्षाही विस्तृत आहे. त्यात जगभरातील सर्व संगणक परस्परांशी जोडलेले असतात. आपल्याला हवी ती माहिती जगाच्या कानाकोप-यातून मिळू शकते.

आज आपण वर्ल्ड वाइड वेब आणि इंटरनेट हे दोन्ही शब्द एकाच अर्थाने वापरतो. मात्र, प्रत्यक्षात तसं नाही. इंटरनेट ही व्यापक माहितीची देवाणघेवाण करणारी यंत्रणा आहे. हार्डवेअर आणि सॉफ्टवेअरच्या मदतीने त्यातून माहितीची देवाणघेवाण होते. तर वेब हा इंटरनेटचा एक भाग आहे.

या इंटरनेट प्रणालीचा जन्म तसा अगदी अलीकडचा मानला जातो. नव्वदच्या दशकात इंटरनेटचा वापर रूढार्थाने सुरू झाला. पण दोन संगणकांना जोडण्याची किमया तब्बल ४० वर्षापूर्वी घडली होती. लिओनार्ड क्लिनरोक यांनी २ सप्टेंबर १९६९ रोजी त्यांच्या प्रयोगशाळेतील दोन संगणकांमध्ये संदेशांची देवाणघेवाण घडवली. हे संदेश तसे निर्थक होते. पण भावी संगणक आणि इंटरनेट क्रांतीचा तो पाया होता.

तसं पाहायला गेलं तर क्लिनरोक याच्या आधीपासूनच इंटरनेटसारखी संगणकांना जोडणारी प्रणाली शोधण्याचा प्रयत्न अमेरिकेने सुरू केला होता. त्याला शीतयुद्धाची पार्श्वभूमी होती. रशियाने स्पुटनिकसोडल्यावर रशियाच्या हालचालींवर लक्ष ठेवण्यासाठी एआरपीएसारखी अमेरिकेतील सर्व रडारना जोडणारी यंत्रणा त्या वेळी अमेरिकेने तयार केली. सुरुवातीला तरी इंटरनेटचा वापर लष्करी कारणासाठीच करण्यात येत होता. आता मात्र जगाच्या पाठीवरील एक चतुर्थाश लोकसंख्या या सेवेचा वापर करत आहे. सुरुवातीला थेट केबलच्या माध्यमातून हा संपर्क साधला जात होता. तो पॅकेटच्या माध्यमातून साधला गेला तर अधिक कार्यक्षम आणि व्यवहार्य ठरेल, अशी सूचना रॉबर्ट बरान यांनी केली. (पॅकेट : कोणत्याही प्रकारची माहिती कप्प्यांमध्ये रूपांतरीत करणे.) त्यानंतर शोध लागला तो अर्पानेटचा. हेच अर्पानेट आजच्या इंटरनेटचा आद्य अवतार आहे, असं मानावं लागेल. त्यानंतर त्यात अनेक सुधारणा होत गेल्या. मात्र आजच्याइतकंविस्तृत स्वरूप तोपर्यंत त्याला आलं नव्हतं. प्रत्येक वैज्ञानिक, प्रत्येक देश त्यांना हवे तसे संगणक जोडणीचे कार्यक्रम तयार करत होते. पण त्यात सुसूत्रीकरण नव्हतं.

इंटरनेटचं स्वरूप आजच्याइतकं व्यापक होण्यासाठी १९९० साल उजाडावं लागलं. ६ ऑगस्ट १९९१ रोजी सर्नया पॅन युरोपीय संघटनेने वल्र्ड वाइड वेबशोधून काढलं. आज सर्रास इंटरनेट एक्स्पोलरर, मोझिला फायरफॉक्स, क्रोम यासारखे ब्राऊझर आपण वापरतो, पण सुरुवातीच्या काळात सर्व संगणकांना एकत्रितपणे जोडण्यासाठी ब्राऊझर होता व्हायोला डब्ल्यूडब्ल्यूडब्ल्यू. त्यानंतर मोझाइक नावाच्या ब्राऊझरने त्याची जागा घेतली. अगदी सहजपणे कोणत्याही त्रासाविना संपर्काचं हे माध्यम मिळाल्यानंतर त्याची लोकप्रियता वाढत गेली. १९९६मध्ये तर या सेवेचा सर्रास वापर होऊ लागला. मात्र जगभरातील संगणकांमध्ये वापरले जाणारे सॉफ्टवेअर वेगवेगळे असू शकतात, हे ध्यानात घेऊन दरम्यानच्या काळात या सेवेचं प्रमाणीकरणही करण्यात आलं. त्यामुळे कोणत्याही संगणकावरून इंटरनेटचा वापर करता येणं शक्य झालं.

इंटरनेटचा वेग

अमेरिका जगातील प्रगत राष्ट्र असल्याने तसंच इंटरनेटच्या निर्मितीचं श्रेयही या देशालाच जात असल्याने सर्वाधिक वेगवान सेवा या देशात उपलब्ध होत असेल, हा समज असेल तर तो चुकीचा आहे. अमेरिका या सेवेत चक्क २८व्या स्थानावर आहे. दक्षिण कोरिया, नेदरलँड, डेन्मार्क, तैवान या देशांमध्ये अत्युच्च वेगाने ही सेवा पुरवली जाते. दक्षिण कोरियात सरासरी २०.४ एमबी/सेकंद तर अमेरिकेत ५.१एमबी/सेकंद या वेगाने ही सेवा मिळते.

No comments:

Post a Comment