चीनने परवाच प्रजासत्ताकाचा हीरकमहोत्सव साजरा केला. तसा आपणही आपल्या स्वातंत्र्याचा हीरकमहोत्सव दोन वर्षापूर्वीच साजरा केला, आणि येणारा प्रजासत्ताक दिन आपला हीरकमहोत्सवी असेल. म्हणजे चीनच्या तुलनेत अवघे चार महिने उशिरा आपण सार्वभौम झालो. पण, चीनने परवा केलेले शक्तिप्रदर्शन आपल्याला पुढील चार हजार वर्षात तरी करता येईल, की नाही, अशी धडकी भरवणारे होते.
चीनने परवाच प्रजासत्ताकाचा हीरकमहोत्सव साजरा केला. तसा आपणही आपल्या स्वातंत्र्याचा हीरकमहोत्सव दोन वर्षापूर्वीच साजरा केला, आणि येणारा प्रजासत्ताक दिन आपला हीरकमहोत्सवी असेल. म्हणजे चीनच्या तुलनेत अवघे चार महिने उशिरा आपण सार्वभौम झालो. पण, चीनने परवा केलेले शक्तिप्रदर्शन आपल्याला पुढील चार हजार वर्षात तरी करता येईल,की नाही, अशी धडकी भरवणारे होते. चीनची ही शक्ती पाहून प्रश्न उपस्थित होतो, की चीनकडे अशी कोणती शक्ती होती की,त्यांना आज जागतिक महासत्तेचा लौकिक प्राप्त झाला आहे.
यातील पहिला भाग म्हणजे चीनने साम्यवादी राजवट राबवतानाच आपल्याभोवतीचा पोलादी पडदा दूर सारला. दोन दशकांपूर्वी डेंग श्याओ पिंग यांनी चीनची अर्थव्यवस्था खुली केली. त्यानंतर साम्यवादी विचारसरणीच्या बुरख्याखाली चीनने भांडवलशाहीसाठी आपली दारे किलकिली केली. त्यानंतरही बराच काळ चीनची शक्ती कोणाच्याच लक्षात येत नव्हती. पण ऑलिंपिक स्पर्धेचे यशस्वी आयोजन करून चीनने आपल्या आर्थिक सामर्थ्यांची चुणूक जगाला दाखवली आणि आता लष्करी सामर्थ्यही दाखवून दिले.
भारताच्या प्रजासत्ताक दिनी राजपथावर होणारे संचलन आपल्या परिचयाचे असते. आपणही आपल्या लष्करी शक्तीचे तेथे प्रदर्शन घडवतो. पण, चीनने तियानानमेन चौकात घडवलेले हे प्रदर्शन छाती दडपून टाकणारे होते. संचलनातील सामील झालेल्या सैनिकांच्या उंचीचाही विचार केला होता, हे नक्कीच उल्लेखनीय आहे. यातील मनाला भावलेली सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे चीनच्या हवाईदलात खास महिला पायलटची वेगळी तुकडी असणे ही होय. चीनवर सतत दडपशाहीची तक्रार करणा-यांना यातून जणू चपराकच दिली गेली आहे.
पारंपरिक कम्युनिस्ट पद्धतीने झालेल्या या संचलनात चीनने आपले पूर्ण लष्करी सामर्थ्य दाखवले नसल्याने संचलनातील हे प्रदर्शन म्हणजे हिमनगाचे टोक असल्याची प्रतिक्रिया पाश्चात्त्य देशांतून व्यक्त झाली. ऑलिंपिकच्या वेळी झालेली तशी निदर्शने यंदाही होण्याची भीती असल्याने संपूर्ण चीनमध्ये सोहळ्याच्या वेळी कडेकोट बंदोबस्त होता.
चीनच्या सैन्याचे पाच मुख्य विभाग मानले जातात. त्यातील पहिला भाग हा पायदळाचा असून नौदल, वायुदल ही महत्त्वाची दले येतात. त्याशिवाय सेकंड आर्टिलरी कॉर्पस आणि पीपल्स आर्मड पोलिस हे दोन मुख्य भागही पीपल्स रिपब्लिकन आर्मीचे आहेत. चीनी कम्युनिस्ट पक्षाचे चेअरमन हु जिंताओ हे या सैन्याचे प्रमुख असून शेन बिंगेड हे ‘चीफ ऑफ स्टाफ’ आहे.
चीनवर साम्यवादी चिनी कम्युनिस्ट पक्षाची सत्ता आहे. या पक्षाची लष्करी शाखा म्हणून चीन प्रजासत्ताक सैन्याची (पीपल्स रिपब्लिकन आर्मी) स्थापना १ ऑगस्ट १९२७ रोजी झाली. याच लष्कराच्या जोरावर साम्यवादी नेते माओ झेंडुंग यांनी चीनच्या सत्तेची सूत्रे १९४९ मध्ये ताब्यात घेतली. सुरुवातीच्या काळात तरी साम्यवादी रशियाने या सैन्याच्या उभारणीत मोलाची भूमिका बजावली. १९५० ते १९५३ या काळात कोरियाशी झालेल्या लढ्यात रशियाचे साह्य मोलाचे ठरले.
चीनमध्ये गोपनीयतेला महत्त्व असल्याने लष्करावर किती खर्च होतो, हे गुपितच असले तरी यंदाच्या वर्षी सैन्यावर ७०.४१ अब्ज डॉलर खर्च केल्याचा अंदाज आहे. यंदाच्या वर्षी या खर्चात सुमारे १५ टक्के वाढ झाली. आजघडीला तरी चीनचे पायदळ जगातील सर्वात मोठे आहे. सध्या चीनच्या सैन्यात २३ लाख खडे सैन्य आहे, तर जगातील दुस-या क्रमांकाचे सैन्य अमेरिकेत असून त्यांची संख्या १५ लाख आहे. हे सैन्य १८ तुकड्यांमध्ये विभागले गेले आहे.
चीनच्या लष्कराचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे आणीबाणीच्या काळात त्यांना राखीव सैन्याचा पुरवठा कायम होत राहतो. चीनमध्ये लष्करी शिक्षण सक्तीचे असल्याने १८ वर्षावरील प्रत्येक स्त्री-पुरुषाने हे शिक्षण घेतलेले असते. या राखीव आणि निमलष्करी दलांच्या तुकडय़ा ३० इन्फंट्रीमध्ये विभागल्या गेल्या असून या सैनिकांची संख्या सुमारे १२ ते १५ लाख आहे. जगातील प्रत्येक आघाडीच्या सैन्याप्रमाणे चीनचे सैन्यही अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाने युद्धसामग्रीने सुसज्ज आहे. त्याची झलक १ ऑक्टोबरच्या संचलनात दिसून आलीच. जमिनीवरून आकाशात मारा करणारी क्षेपणास्त्रे, पूर्णपणे माहिती-तंत्रज्ञानाधारित काम करणारे सैन्य चीनी सैन्याचा अभिमान मानले जाते.
नौदल : १९९० पर्यंत चिनी लष्करात वेगळे असे नौदल नव्हते. मात्र, बदलत्या काळाप्रमाणे चीनने स्वतंत्र नौदलाची स्थापना केली. चिनी लष्कराचे आता तीन मुख्य तळ आहेत. क्विंगडो, निंगबो आणि झांजियांग येथे हे तळ आहेत. नौदलात एकूण अडीच लाख मनुष्यबळ असून त्यापैकी सीमा सुरक्षा दलाकडे ३५ हजार, नेव्हल इंन्फंट्रीकडे ५६ हजार, नौदलाच्या हवाई सेवेत ५६ हजार सैनिक आहेत. या नौदलाकडे असलेल्या सीजे-९ या बहुचर्चित क्षेपणास्त्राला नुकतेच प्रदर्शित करण्यात आले.
हवाईदल : चीनच्या हवाईदलाकडे उपलब्ध मनुष्यबळ अडीच लाखांचे असून ते सात विभिन्न तुकडय़ांमध्ये विभागले गेले आहे. आशिया-पॅसिफिक विभागातील सर्वात मोठे हवाईदल असून या जगात तिस-या क्रमांकावर चीनचे हवाईदल आहे. भारतानेही नुकतीच चीनच्या तुलनेत आपले हवाईदलाचे सामर्थ्य एक तृतियांशही नसल्याची नुकतीच कबुली दिली आहे.
सेकंड आर्टिलरी कॉर्पस : पीपल्स रिपब्लिकन आर्मीची ही एक धोरणात्मक शाखा असून या विभागाकडे चीनकडील सर्व अण्वस्त्रांची देखरेख करण्याची जबाबदारी आहे. चीनकडे आजघडीला १०० ते ४०० अण्वस्त्रे असण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे.
पीपल्स आर्मड पोलिस : चीनमधील अंतर्गत सुरक्षिततेची जबाबदारी या दलावर आहे. देशातील आपत्ती, बंडाळी अशा वेळी हे दल कार्यरत होते. तियानानमेन चौकातील हिंसाचारात हेच दल आघाडीवर होते. ही झाली चीनच्या सैन्याची थोडक्यात ओळख, पण चीनने तंत्रज्ञानात केलेच्या अचाट कामगिरीमुळे हे सैन्य जगातील अत्यंत महत्त्वाच्या अशा सैन्यापैकी एक गणले जाऊ लागले आहे. गेल्या काही वर्षात तर चीनने अवकाशातील उपग्रहच निकामी करण्याचे तंत्रज्ञान शोधून काढले आहे.
No comments:
Post a Comment